Samsunlu İki Tarihi Şahsiyet: Tekkeköy’ün İsim Babası ve Samsunlu Bir Milli Mücadele Lideri
Samsun günümüzde bir toplanma merkezi gibidir. Yerlisi kadar göçmeni vardır diyebiliriz. İlçelere bile bir yerlerden gelinmiştir. Elbette bu doğal bir durumdur. Çünkü Malazgirt Muharebesi sonrasında başlayan Türk göçleri tarihi süreç içinde bir yandan hız kazanırken öte yandan, Osmanlı’nın son dönemlerinde Balkan, Kırım ve Kafkas göçlerine de sahne olmuştur. Doğu Karadeniz vilayetlerinden hem muhacir hem de Cumhuriyet döneminde ekonomik sebeplerle yoğun bir göçe maruz kalınmıştır. Keza, giden Rum nüfusun yerine ikame ettirilen ciddi bir mübadil Türk nüfusa da ev sahipliği yapan şehir bugün dahi aile geçmişinde göçün izlerini taşıyan Samsunlularla doludur.
Bu nedenle şehrin tarihi şahsiyetler çıkarması konusunda her ne kadar şöhreti ve reklamı yoksa da bir geleneği olduğu kesin. Bu yazımızda sizlere iki tarihi şahsiyetten söz edeceğiz.
Tekkeköy’e Adını Veren Şeyh: Yusuf Zeynüddin
Şeyh Yusuf Zeynüddin adını bilenlerimiz hayli azdır. Ancak kendisi Samsun’un bir ilçesine adını vermiştir: Tekkeköy! Evet, bir zamanlar tekkesi olan bir köyden ibaret olan, bugün ise merkeze bağlı bir ilçe durumunda olan Tekkeköy’ün adı Şeyh Yusuf Zeynüddin’den gelmektedir. Hakkında tarihi evraklardan çok rivayetler olan bir isim olan Şeyh, Anadolu Selçuklu Devleti zamanında yaşamış büyük İslâm velisidir. Şeyh Abdülkadir Geylani’nin torunu, şehir merkezide tekkesi ve türbesi bulunan Şeyh Kutbüddin’in ise kardeşi olduğu rivayet edilir. Tarihte Anadolu Erenleri, Hoca Ahmed Yesevi müridleri yahut Sarı Saltık talebeleri gibi adlarla bilinen kişiler vardır. Bunlar Türk’türler ve İslam dinini Anadolu’dan Balkanlara kadar uzanan geniş bir coğrafyada yaymaya çalışan derviş ruhlu kimselerdir. İşte o şahsiyetlerden birisi olan Yusuf Zeynüddin de tahmini 1285 yılında bugünkü Tekkeköy merkeze gelmiş ve burada bir tekke kurup, yanına da bir cami yaptırmıştır. Bu tekkede devamlı ocak tütmüş, kazan kaynamış ve din ayırımı olmaksızın garibanlara, yolculara, dertlilere, hastalara yardımcı olunmuş. Şeyh, mutasavvıf kişiliğini insanlık, hoşgörü, adalet, bilgi gibi faziletlerle tezyin edebilen bir ulu kişiymiş. Böylece 13. yüzyılda tekkenin olduğu yerde bir köy kurulmuş. Şeyh Yusuf Zeynüddin Tekkesi ve Camii bugün de Tekkeköy’ün orta yerinde varlığını sürdürmektedir.
Samsun Müdafaa-i Hukuk Derneği Başkanı, İlk Samsun Milletvekili: Boşnakzade Süleyman Bey
Samsun, Milli Mücadele’nin ülkemizdeki sembol şehirlerinden birisidir. Peki ya, Samsun’da Milli Mücadele’nin sembol isimleri yok mudur? Elbette vardır ve onlardan birisi hiç kuşkusuz Boşnakzade Süleyman Bey’dir.
Süleyman Bey’in Milli Mücadele’de dört tane önemli konumu vardır. Bunlardan birincisi 19 Mayıs 1919 günü Atatürk’ü karşılayan ve şehir adına ona hoş geldiniz deyip elini sıkan ilk kişidir. İkincisi Canik temsilcisi olarak Sivas Kongresi’ne katılan bir üyedir. Üçüncüsü Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucularındandır ve ilk başkanıdır. Dördüncüsü ise TBMM’de yer alan ilk Samsun mebuslarından biridir. Bu kadar önemli unvanlara sahip bir Samsunluyu biraz daha yakından tanıyalım.
Fotoğrafından da tahmin edileceği üzere kendisi Boşnak kökenlidir. Ancak Samsun’a yerleşmişlerdir. Nitekim 1872 yılında Samsun’da doğmuştur.
Babası şehrin bilinen tüccarlarından Osman Raif Efendi’dir. Ticari Kaptan Mektebi’ni bitirdikten sonra İstanbul’da Hukuk eğitimi almış ancak bunu yarıda bırakmıştır. Samsun Belediye Meclis Azalığı ile başladığı siyasi hayatında, Sivas Kongresi’nde Samsun’u temsil etmiştir. Yani Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti mensubu bir Kuvay’ı Milliye’cidir. Nitekim daha evvel de belirttiğimiz üzere Mustafa Kemal Paşa’yı karşılayanlar arasında yer almıştır ve arkadaşlarıyla beraber Şeyh Sadi Tekkesi’ni merkez tutmak suretiyle Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kurmuşlardır. Hatta Süleyman Bey bu derneği ilk başkanı da olmuştur. İstanbul’un işgali ve Mebusan Meclis’inin dağıtılması sonrasında Ankara’da açılan TBMM’de 1. Dönem Canik milletvekili olmuştur. Kendisiyle beraber 5 mebus daha vardır. 23 Mart 1948 günü hayata veda etmiş olan Boşnakzade Süleyman Bey, hiç kuşku yok ki, Samsun’un Milli Mücadele kahramanlarından birisidir.
